Zonnehal-beschermer vecht door: 'Ik kan wel een beetje hulp gebruiken’

Tijmen Kos lijkt een eenzame strijd te voeren voor het behoud van de Vierhouter Zonnehal, een houten monument uit de crisisjaren dertig.

Tijmen Kos

Dat het gebouw een flinke opknapbeurt nodig heeft, is geen geheim. Wie om de grote hal loopt, schrikt van het rottende houtwerk, kierende ramen en de scheefhangende deuren. Door de donkere gaten in de dakramen giert de wind. Een duw en het hele gebouw kan zo in elkaar storten, zo lijkt het. 

Kos, in het dagelijkse leven beleidsmedewerker bij de Dronter onderwijsinstelling Codenz, is de voorzitter van de werkgroep, die geld inzamelt voor de restauratie. Werkgroep is misschien een groot woord. Veel leden zijn weggevallen. De gemiddelde leeftijd is hoog; ziektes, ongelukjes of de lokroep van het pensioen zorgen ervoor dat enkele bestuurders afgehaakt zijn. 

Maar Kos en de overige werkgroepleden gaan stoer door: ‘Je kan dit gebouw toch niet zomaar in elkaar laten zakken? Er is hier historie geschreven. Duizenden werkloze, vooral socialistische jongeren hebben deze houten hal opgericht in de jaren dertig. Het was één van de vele werkverschaffingsprojecten op de Paasheuvel. Hoeveel kinderen hebben hier niet op de toneel gespeeld? Hoeveel scholen of zorginstellingen zijn hier niet geweest?’

De Zonnehal is volgens de voorzitter een uniek gebouw. ‘Nergens in Nederland kun je zo’n groot houten geval/gebouw vinden. De stijl is afgekeken van de Amsterdamse school. Als dit in elkaar stort gaat geschiedenis verloren. Dat mag niet. Ik wil dit stukje geschiedenis bewaren. Hier waren mensen aan het werk met het doel om samen wat op te richten. Voor elkaar, met elkaar.’ 

Foto 1938. Dak is klaar. Het teer kan erop,
 dat warm wordt gemaakt in een emmer

Dat laatste ideaal herkent Kos uit zijn eigen periode bij de Hervormd-Gereformeerde Jeugdbond (HGJB). De socialistische, maar ook de christelijke jongerenbeweging koesterde de natuur. De leden zongen liedjes rondom het kampvuur, werkten samen aan diverse projecten, deden aan verheffing. Kos: ‘Dat sociale, het elkaar helpen, die idealen kwam ik hier op de Paasheuvel ook weer tegen. De Paasheuvel heeft zijn socialistische ideeën inmiddels afgeworpen, maar de Zonnehal staat er nog.’ 

Stroomversnelling

Kos had eigenlijk niet zo heel veel met de Paasheuvel, waar de socialistische jongerenbeweging AJC jarenlang een thuisbasis had. Ja, hij stond er met een stacaravan en ja hij had veel contact met de toenmalige bedrijfsleider. Als in 2007 de Zonnehal-restauratieplannen op de tv worden gepresenteerd met het doel de hoofdprijs te winnen voor de financiering van de  herstelwerkzaamheden, komen de zaken in een stroomversnelling.

Een prijs wint de Zonnehal niet, maar een werkgroep wordt wel opgericht. Kos neemt het voorzittershamer op verzoek van de bedrijfsleider op zich. Doel: zoek geld om de restauratie toch mogelijk te maken. 

De eerste successen worden geboekt. De FNV, PvdA, SP, de Vara en veel individuele donateurs maken geld over. De houten poten waar het dak op leunt, kunnen door deze bijdragen worden versterkt.

Het herstel van het dak is nu prioriteit twee. ‘Dat zijn heel veel vierkante meters die vernieuwd en verstevigd moeten worden. Daar hebben we zo’n 85.000 euro voor nodig. Een deel van dat geld is er al, want we hebben gelukkig donateurs. Binnenkort ga ik met een bestuurslid van de Paasheuvelgroep naar de sociale stichting van SNS Reaal voor fondsenwerving. 

Een opname uit 1938. Het dak

werd toen moeizaam geteerd met

een simpele bezem, gedoopt in

een emmer teer. Teerrollen

bestonden toen nog niet. Het was

zwaar handwerk.

Misschien willen die wel investeren, maar we eisen dat de Paasheuvelgroep ook meedoet. Dat laatste is lastig, want de Zonnehal staat niet hoog op het investeringslijstje van de Paasheuvelgroep. Met de Zonnehal wordt tot nu toe namelijk weinig geld verdiend.’  

In de ogen van Kos kan de hal op termijn toch veel geld opleveren, maar dan moet er eerst geïnvesteerd worden. Een businessplan dat de onderwijsdeskundige heeft geschreven, moet de Paasheuvelgroep én subsidieverstrekkers overhalen. 

Kan de overheid misschien helpen, want de hal is tenslotte een Rijksmonument. Tsja. De nationale overheid heeft nauwelijks geld, weet Kos. De staat steekt geld liever in de restauratie van een kerk of molen. Maar in een hal? Kos zucht even. Hij lijkt een strijd tegen windmolens te voeren. Zijn vrouw vroeg laatst wanneer hij ermee zou stoppen.

'Beetje hulp nodig'

Stoppen? Dat woord staat niet in het woordenboek van de oud-onderwijzer. ‘Dit moet voor het nageslacht worden bewaard. Hier hebben tweeduizend jongeren, vaak afkomstig uit de grote stad, dagenlang gewerkt.

Zomaar een mooie zomerfoto

van de Zonnehal in opbouw. 

Hele generaties zijn opgegroeid in deze ruimte en vrijheid. Dat mag niet verloren gaan. Daar wil ik gewoon mijn best voor doen, maar ik weet niet precies hoe. Dus ik ben van alles aan het uitproberen. En ja, daar heb ik wel een beetje hulp bij nodig.’